W historii obszaru Cedyńskiego Parku Krajobrazowego największe piętno odcisnęło średniowiecze oraz historia najnowsza.
Mamy tu bowiem pole bitwy pod Cedynią z 972, którą upamiętnia monumentalny pomnik na Górze Czcibora, dłuta Stanisława Biżka, oraz współczesna, choć nawiązująca do historycznego budownictwa palisada wykorzystywana w trakcie corocznej rekonstrukcji bitwy.
Góra Czcibora fot. zbiory ZPKWZ
Również z epoki średniowiecza wywodzą się zachowane zespoły urbanistyczno-architektoniczne Morynia, Mieszkowic Chojny i Trzcińska-Zdroju. Moryń i Trzcińsko-Zdrój posiadają ponadto imponujący wieniec murów obronnych. Chojna zaś stanowi lokalną dominantę krajobrazową, za sprawą monumentalnej, blisko 100 metrowej wieży kościoła mariackiego, który sukcesywnie dźwigany jest z ruin od lat 90. XX wieku (kościół bowiem został zniszczony w trakcie II wojny światowej). Również w Chojnie znajdziemy gotycki ratusz ze szkoły Hinricha Brunsberga – zbliżone do niego stylowo obiekty znajdziemy również w Szczecinie, Stralsundzie czy Tangermünde na terenie landu Saksonii-Anhalt.
W Gminie Chojna niezwykle interesujące są również niewielkie kościółki wiejskie rozsiane po miejscowościach parku i otuliny. Zbudowane są one z kamienia, a ich rodowód sięga średniowiecza. Wymienić warto tu np. kościoły w Mętnie, Godkowie czy Krajniku Górnym.
Kościół pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Czachowie fot. zbiory ZPKWZ
W Moryniu, oprócz wspomnianego już wieńca murów miejskich znajdziemy niezwykle interesujący kościół, który został wybudowany w XIII wieku z kamieni granitowych, jest on romańską pseudobazyliką trójnawową na planie krzyża. Wieża pochodzi z XV wieku i posiada frontowy przejazd. Górna część wieży z latarnią z 1756 roku. Szczyty kościoła dekorowane są licznymi blendami ostrołukowymi i półkolistymi , a także rozetami o uskokowych ościeżach. Ołtarz z kostki granitowej (jeden z nielicznych tego typu ołtarzy w Polsce) jest starszy od kościoła o około 100 lat (datowany jest na XII wiek ). Ambonę barokową pochodzi z 1711 roku. W ścianę wmurowano epitafium z 1750 roku. We wnętrzu znajdziemy również fragmenty gotyckich malowideł z XV wieku. Są one o tyle ciekawe, iż nie przedstawiają postaci świętych a… diabły.
Inną interesującą miejscowością jest Cedynia, w której znajduje się dawny klasztor żeńskiego zakonu cysterek. W miejscowości także nietypowy, kaskadowy rynek miejski przy którym oprócz ratusza znajdziemy muzeum regionalne, a w nim zbiory z zakresu paleontologii, archeologii, etnografii, historii wojskowości i sztuki (np. eksponaty sprzed 12 tyś. lat p.n.e., epoki kamienia 4 tyś. lat p.n.e. i młodsze z epoki brązu i żelaza oraz z II wojny światowej. Warto również skorzystać z tarasu widokowego XIX-wiecznej wieży widokowej, z której rozciąga się panorama tzw. Żuław Cedyńskich. Wieża została zrewitalizowana w ostatnim czasie. Ponadto w mieście interesujący kościół pw. Narodzenia NMP z kostki granitowej pochodzący z przełomu XIII/XIV wieku z neogotycką strzelistą wieżą.
Wieża widokowa w Cedyni fot. zbiory ZPKWZ
W trakcie II wojny światowej ziemie te stały się świadkiem operacji berlińskiej, w trakcie której żołnierze polscy forsowali Odrę na odcinku pomiędzy Starą Rudnicą a Gozdowicami, co przypłacili olbrzymimi stratami. Dla uczczenia ich pamięci utworzono Rejon Pamięci Narodowej, którego głównym obiektem jest cmentarz wojenny w Starych Łysogórkach. Warto tu zajść i w skupieniu zadumać się nad krętymi ścieżkami historii. Pomiędzy Starymi Łysogórkami a Gozdowicami odtworzono stanowisko dowodzenia z ziemnym schronem. Jest to równocześnie znakomity punkt widokowy na dolinę Odry. W Gozdowicach i Starych Łysogórkach znajdziemy również muzeum pamiątek 1. Armii Wojska Polskiego, w których prowadzona jest narracja dotycząca tych tragicznych dni walk.